Brood en Spelen
Dit is een aanvulling op het eerder verschenen artikel “Romeinse meelfabriek gebaseerd op 16 watermolens” over het Romeinse watermolencomplex Barbegal.
Recentelijk was op tv de serie “Meet the Romans” te zien gepresenteerd door Mary Beard, hoogleraar in Cambridge (zie //nl.wikipedia.org/wiki/Mary_Beard). Zij beschrijft het leven in het oude Rome , waar zo’n 1 miljoen mensen woonden afkomstig uit 3 continenten, waarvan eenderde slaaf was.
Emmer
Een miljoenenstad had allerlei artikelen nodig en die konden lokaal niet worden geproduceerd. Hout, leer, wijn, touw etc. Olijfolie werd geïmporteerd in grote amphora vanuit Spanje. De uitdrukking “geef ze brood en spelen” wordt beeldend toegelicht. Voor de bakkers en thuisbakkers werd per jaar 150.000 ton graan ingevoerd vanuit o.a. Sicilië, Libië en Egypte. Julius Caesar leerde op zijn tochten niet alleen Cleopatra kennen, maar ook het graan Emmer en dat was voor de romeinen de graansoort. Emmer beleeft momenteel een revival.
Jaarlijks werd aan 200.000 romeinen gratis graan verstrekt, 35 a 40 kg per maand. Dat was toereikend voor 1 a 2 personen. Het was noodzakelijk om de gewone romeinse inwoner rustig te houden, want een ontevreden volk is een gevaarlijk volk en valt op den duur het gezag aan. In de serie wordt helaas niets over watermolens behandeld, maar in Rome hebben grote industriële watermolens gestaan zoals die in Barbegal. Een daarvan is het Janiculum complex aangedreven door water vanuit een van de vele aquaducten. Vitrivius (85-20 voor Christus) heeft de werking van graanmolens beschreven en uit archeologische opgravingen is gebleken dat het Janiculum complex sterke overeenkomsten vertoont met Vitrivius’ beschrijvingen. Het Janiculum complex had aan de noordzijde 4 schoepenraderen en aan de zuidzijde een veel groter schoepenrad dat een grote maalsteen aandreef en mogelijk twee.
Het complex in Barbegal dateert van een paar eeuwen na Christus en is een verdere uitwerking van de ideeën van Vitrivius. In Arles was een tekort aan slaven en dat noodzaakte tot mechanisering. Een industriële revolutie met waterkracht.
Bekijk het onderstaande fraaie filmpje over de romeinse watermolencomplexen.
Auteur: Molenaar Wiendelt de Lange.
20