Papiermolen

Proces

Van lompen worden de aangevoerde lappen in kleine stukjes gescheurd en met hamers of messen (bewogen door het mechaniek van de molen) zo fijn mogelijk gehakt of geplet.

Daarna gaat het fijngehakte materiaal voor de laatste bewerking in een maalbak, vaak hollander genoemd (een kuip met water met daarin een draaiende trommel met messen en een maalplaat op de bodem) waarin de textieldraadjes tot vezels worden vermalen. De hoogte van de trommel ten opzichte van de maalplaat is verstelbaar.

De vezelpap wordt daarna overgegoten in een schepkuip, waaruit de papierschepper met behulp van een raam met fijn gaas wat papierpap uit de bak schept en onderwijl het water weg laat lopen. In het gaas kan zich een afbeelding bevinden, die als watermerk in het papier achterblijft. Op het gaas blijft dan een laagje nat papier achter, wat na persen en drogen een velletje geschept papier wordt.

Voor het beschrijfbaar en sterker maken van het papier wordt het gedompeld in de lijmketel, die gevuld is met een warm mengsel van water, dierlijke lijm en aluin. Hierna gaat het weer terug naar de droogschuur.

Geschiedenis

Voor het produceren van wit papier is veel zuiver water nodig. Papiermolens waren eerst dan ook alleen water gedreven molens. In Nederland lag het centrum van de papiernijverheid in Apeldoorn. Pas 100 jaar later kwam de Zaanstreek met de windmolens op als papierproducent. Hiervan is alleen De Schoolmeester nog over. Rond 1650 waren er op de Veluwe 165 papiermolens, die 150.000 riem papier produceerden. Na 1673 liep door de inval van het Frans leger de productie snel terug, doordat de papiermakers naar de Zaanstreek vluchtten, waar ook al een papierindustrie aanwezig was, zij het dat daar alleen grauw en blauw papier werd vervaardigd. De Veluwse papiermakers zorgden ervoor dat de Zaanstreek overging in het maken van wit papier. Het papier van de Zaanstreek werd wereldberoemd. Rond 1880 waren er van de Veluwse papiermolens niet veel meer over en de nog overgebleven molens gingen kleren wassen. Bron: //nl.wikipedia.org/wiki/Papiermolen

Openluchtmuseum Ootmarsum

In Ootmarsum wordt een stukje geschiedenis teruggebracht door de historie rondom papiermolens in Noordoost Twente nieuw leven in te blazen. Met vijf papier-water-molens in het natuurgebied Het Springendal werd tweehonderd jaar geleden de productie opgestart door de Drost van Twente, van Heiden Hompesch, die woonde op de Commanderie Ootmarsum.

Openluchtmuseum

In het Openluchtmuseum in Ootmarsum wordt een papiermolen geplaatst en diverse activiteiten rondom de molen geïnitieerd. Ook wordt er samen met Landschap Overijssel verbindingen gelegd tussen de bestaande watermolens van Frans en Bels. De techniek van toen en de daarbij horende maatschappelijke verhoudingen worden zichtbaar gemaakt in een bijgebouw van de voormalige watermolen in Ootmarsum.

De papiermolen vertelt het verhaal van Noordoost Twente en geeft het gebied zowel een historische als toeristische impuls. Het legt verbindingen met cultuurhistorische plekken in heel Noordoost Twente en wordt gerealiseerd met inzet van een groot aantal vrijwilligers.

Papier in Twente

Dat het maken van papier in Twente een belangrijke tak van industrie is geweest, is bij velen totaal onbekend. Van lompen werd papier gemaakt honderd jaar geleden. Aangedreven door waterkracht bewogen grote houten hamers in een hamerbak met water om van de fijngesnipperde textiel pulp te maken. Pulp die met een zeef uit een schepbak werd geschept en een blad papier vormde nadat het gedroogd was. In het Dal van de Mosbeek stonden vroeger maar liefst 6 papiermolens. Vandaag de dag geen een meer. Midden 19e eeuw verhuisde de Cramer papierfabriek naar Wapenveld op de Veluwe en sindsdien zijn de molens van Bels en Frans korenmolens en werd een van de molens Wasserij Het Springendal.

Ootmarsum

Het Openluchtmuseum Ootmarsum wil die historie weer zichtbaar maken. Het molengebouwtje bij het muldershuis van de Commanderie watermolen in het park van het museum, wordt omgebouwd tot een papiermolen-expo. Op kleine schaal zal te zien zijn hoe papier gemaakt werd met behulp van waterkracht. Het waterrad in de Molenbeek is de energiebron. De inrichting van de papiermolen wordt op schaal nagemaakt met als voorbeeld de Loenense papiermolen in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. De papiermakers daar, assisteren bij de inrichting en werking van de Ootmarsumse papiermolen.

Inmiddels (juni 2019) is gestart met de verbouwing en heeft het bijgebouw een betonvloer gekregen, zijn er leidingen gelegd en poeren gemetseld waarop de hamerbak gemonteerd gaat worden en is de droogzolder ingericht. Er wordt gewerkt aan een video over het papier maken. Opnamen zijn hiervoor gemaakt in Arnhem.

Het project is een verrijking van het museale aanbod van het museum en hiermee is er ook een mooi educatief programma mogelijk om een verloren gegane tak van industrie Twente voor de jeugd weer zichtbaar te maken. De Papiermolen Ootmarsum wordt mede mogelijk gemaakt door LEADER Noordoost Twente.

Bron: //www.leadernoordoosttwente.nl/projecten/project/papiermolen-in-ootmarsum/